Wygrana w sprawie frankowej to dla frankowicza prawdziwy sukces. Uwolnienie się od ciążącego zobowiązania jest powodem do radości. Po ustaleniu nieważności umowy kredytu frankowego strony muszą jednak zadbać jeszcze o dokonanie wzajemnych zwrotów. Dowiedz się, jak przebiega rozliczenie z bankiem po unieważnieniu kredytu frankowego.
Wygrana w sporze z bankiem to niewątpliwie powód do świętowania. Warto jednak pamiętać, że korzystne orzeczenie to nie koniec formalności.
Prawomocny wyrok w sprawie o ustalenie nieważności kredytu w CHF sprawia, że umowa jest traktowana tak, jakby nigdy nie została zawarta. Wycofuje się ją z obiegu, a kredytobiorca nie musi dalej spłacać rat. Niezbędne jest jednak dokonanie wzajemnego rozliczenia.
Na skutek ustalenia nieważności kredytu frankowego strony są zobowiązane zwrócić na swoją rzecz wszystko, co sobie wzajemnie świadczyły:
Rozliczenie z bankiem może przebiegać w oparciu o teorię salda albo teorię dwóch kondykcji.
Na początku rozpatrywania spraw frankowych polskie sądy wydawały wyroki ustalające nieważność umowy kredytu w CHF w oparciu o teorię salda. Na tej podstawie przeprowadzano porównanie sum świadczeń uiszczonych przez strony umowy i zobowiązana do zwrotu była tylko ta, która do tej pory zapłaciła mniej. Mogło się więc zdarzyć, że to frankowicz, który do tej pory nie spłacił rat w równowartości udostępnionego kapitału, miał dług w stosunku do banku.
Od 2021 roku – po wydaniu przez Sąd Najwyższy uchwały o sygn. akt III CZP 11/20 – zdecydowanie częściej wykorzystywana jest teoria dwóch kondykcji, która zakłada istnienie dwóch odrębnych roszczeń po stronie konsumenta i banku. Dzięki temu kredytobiorca może niezależnie dochodzić swoich interesów przed sądem. W orzeczeniu kończącym postępowanie zasądza się na rzecz kredytobiorcy zwrot sumy uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych oraz opłat dodatkowych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W sprawie nie analizuje się prawa banku do uzyskania zwrotu udostępnionej kwoty kapitału od frankowicza.
Nie oznacza to jednak, że kredytobiorca nie będzie musiał jej zwrócić. Banki składają czasem w toku procesu zarzut zatrzymania, na podstawie którego bank może wstrzymać się z zaspokojeniem roszczenia kredytobiorcy do czasu, gdy ten nie wpłaci kwoty należności w stosunku do instytucji finansowej. W praktyce takie rozwiązanie jest jednak stosowane coraz rzadziej.
Bank może pozwać frankowicza z tytułu obowiązku zwrotu. W tym przypadku jego roszczenie będzie jednak rozpatrywane niezależnie. Warto pamiętać, że uwzględnienia w sprawie będzie wymagała kwestia przedawnienia roszczenia. Może się więc okazać, że bank nie będzie uprawniony do skutecznego dochodzenia należności od konsumenta.
Rozliczenie pomiędzy stronami kredytu frankowego jest przeprowadzane po uprawomocnieniu orzeczenia. Takie ukształtowanie procedury budzi wątpliwości frankowiczów, ponieważ ci obawiają się, że trudno będzie im odzyskać należne środki w przyszłości.
Wszystko dlatego, że zwrot obejmuje zazwyczaj tylko raty wskazane w pozwie. Większość kredytobiorców spłaca z kolei swoje zobowiązanie przez cały czas trwania postępowania. W ten sposób powiększa się kwota wierzytelności w stosunku do banku. Ewentualne rozszerzenie powództwa jest możliwe tylko na etapie postępowania w I instancji – nie da się go skutecznie przeprowadzić w czasie postępowania apelacyjnego.
Jak przebiega rozliczenie z bankiem po unieważnieniu kredytu frankowego w zakresie rat spłaconych po wszczęciu postępowania sądowego? Jeśli w prawomocnym wyroku w przedmiocie ustalenia nieważności kredytu frankowego sąd nie uwzględni wszystkich spłaconych rat, to trzeba podliczyć ich sumę i skierować do banku wezwanie do zapłaty. Otrzymaną należność można potrącić ze zobowiązaniem z tytułu zwrotu kapitału.
Warto zaznaczyć, że ze względu na jednoznacznie korzystną dla frankowiczów linię orzeczniczą większość instytucji finansowych nie utrudnia procesu rozliczeń pomiędzy stronami. Niektóre banki – w tym np. mBank – zdecydowały się nawet na uruchomienie dedykowanych rachunków technicznych, na których ujmuje się kwotę zobowiązania i wierzytelności.
Rozliczenie z bankiem po unieważnieniu kredytu frankowego może być problematyczne w sytuacji, gdy kondycja finansowa instytucji jest trudna. Dobrym przykładem jest Getin Bank. Po ogłoszeniu jego upadłości do spraw frankowych powinien przystąpić syndyk. Wierzycieli instytucji będzie jednak ponad 10 tysięcy, dlatego kredytobiorcy mają realne obawy w zakresie zaspokojenia ich roszczeń w przyszłości.
Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 roku nie ma już jednak wątpliwości, że ochrona zagwarantowana konsumentom w dyrektywie 93/13 powoduje, że polskie sądy nie powinny odmawiać udzielenia zabezpieczenia w postaci zawieszenia spłaty rat na czas trwania postępowania, jeżeli jest to niezbędne dla wykonania w przyszłości orzeczenia w zakresie nieuczciwego charakteru warunków umownych.
W uzasadnieniu orzeczenia TSUE wskazał, że odmowa zawieszenia spłaty rat mogłaby uczynić orzeczenie w zakresie ustalenia nieważności nieskutecznym. Trudno się nie zgodzić z taką oceną sprawy.
W tych okolicznościach warto występować o zabezpieczenie w tej formie zarówno po to, aby nie martwić się kwestią wypłacalności banku w przyszłości, jak i w celu uniknięcia problemów z odzyskaniem rat spłaconych po wszczęciu postępowania sądowego.
