W tym wpisie przedstawiam kolejny korzystny wyrok Sądu Najwyższego dla frankowiczów, a mianowicie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III CSK 159/17, w sprawie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego.
W omawianej sprawie, w następstwie braku spłat poszczególnych rat, pozwany bank wypowiedział frankowiczom umowę kredytu walutowego. Następnym krokiem banku było wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego (BTE), stał się on podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Powodowie, będący stroną umowy kredytu hipotecznego pseudofrankowego,
w pozwie wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – bankowego tytułu egzekucyjnego. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji kredytobiorców. Rozstrzygnięcie to zaskarżone zostało skargą kasacyjną. W konsekwencji Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Stanowisko SN należy uznać za kluczowe w kontekście rozstrzygnięć
w sprawach tyczących się spraw frankowych. Otóż Sąd Najwyższy stwierdził,
że wbrew dotychczasowemu stanowisku SN, klauzule indeksacyjne zawarte
w umowie należy uznać za określające główne świadczenie stron:
Wprawdzie w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko,
że klauzula indeksacyjna zawarta w umowie kredytowej nie może być uznana
za określającą główne świadczenie stron, ponieważ kształtuje jedynie dodatkowy, umowny mechanizm indeksacyjny głównych świadczeń (tak wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134; wyrok Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79), jednakże Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną poglądu tego nie podziela w kontekście postanowień umowy kredytowej stanowiącej podstawę sporu (…)
Jeśli zważyć, że stosownie do art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu, wówczas nie powinno budzić wątpliwości, że obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu stanowi główne świadczenie kredytobiorców. Skoro tak, trudno podzielić stanowisko, że klauzula indeksacyjna nie odnosiła się bezpośrednio do elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego, a zatem do oddania i zwrotu sumy kredytowej, skoro wysokość tej sumy wprost kształtowała.
W dalszej części Sąd wypowiedział się o skutkach prawnych zrodzonych wystąpieniem w umowie frankowej abuzywnych postanowień regulujących mechanizm indeksacji. Otóż kluczową konsekwencją ustalenia nieuczciwych postanowień w umowie kredytowej jest dalsze istnienie umowy bez zapisów abuzywnych. Sąd Najwyższy stwierdził, iż: uznając za prawidłowy pogląd,
że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić
do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, tj. granicą, której przekroczenie uzasadnia interwencję sądu, jest sprzeczne z naturą stosunku (art. 3531 k.c.) ukształtowanie umowy (np. wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015/11/132), należy uznać, że wartość świadczenia powinna być bezpośrednio określona w złotych polskich. Taki wniosek wynika bowiem z wyeliminowania z umowy wszelkich przeliczników na walutę obcą. Równocześnie brak podstaw, by modyfikować określenie ceny kredytu. Obowiązujące regulacje prawne limitują bowiem maksymalne (a nie minimalne) granice oprocentowania świadczeń.
Zatem nie istnieje sprzeczność z prawem umowy kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR stosowanej do CHF, chociażby stawka ta była historycznie niższa niż stawka WIBOR stosowana do kredytów złotowych. Zgodnie z opinią Sądu Najwyższego, „odfrankowienie” kredytu w walucie obcej winno polegać na wyeliminowaniu mechanizmu ustalania kursu waluty (indeksacji) przy jednoczesnym zachowaniu w mocy postanowień dotyczących korzystnego dla kredytobiorców sposobu ustalania oprocentowania kredytu. Zastosowanie takiego rozwiązania ma być przykładem realnego działania sankcji skutecznego odstraszenia przedsiębiorców od stosowania postanowień abuzywnych: z punktu widzenia banku pozostawienie dotychczasowego oprocentowania pełni funkcję tzw. penalty default, a zatem klauzuli odstraszającej kredytodawcę od stosowania w przyszłości niedozwolonych postanowień umownych.
