Opinia Rzecznika TSUE W Sprawie Dziubak C-260/18

Jesteśmy coraz bliżej orzeczenia TSUE w sprawie dwójki polskich frankowiczów – Justyna i Kamil Dziubaków przeciwko Raiffaisen Bank. Zapowiedzią kierunku w jakim będzie zmierzać rozstrzygnięcie jest opinia rzecznika Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 maja 2019 r. Posiadacze kredytów walutowych zarówno indeksowanych jak i denominowanych mogą się czuć w pełni usatysfakcjonowani, gdyż w swej opinii rzecznik bierze w obronę kredytobiorcę/konsumenta przydzielając mu decydującą rolę w postępowaniu sądowym.

Aby zrozumieć znaczenie wypowiedzi rzecznika TSUE warto przypomnieć kolej wydarzeń, które zapoczątkowały działania tego organu. Otóż w postępowaniu sądowym, toczącym się przed Sądem Okręgowym w Warszawie, z powództwa małżeństwa Dziubaków, prowadzący sprawę sędzia Kamil Gołaszewski nabrał wątpliwości w zakresie wykładni dyrektywy dotyczącej nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. W następstwie doszło do zawieszenie postępowania i skierowanie do TSUE pytań prejudycjalnych o treści:

• Czy jeśli skutkiem uznania określonych postanowień umownych, określających sposób spełnienia świadczenia przez strony (jego wysokość), za nieuczciwe warunki umowne w rozumieniu dyrektywy [Rady] 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich miałby być niekorzystny dla konsumenta upadek całej umowy, możliwe staje się wypełnienie luk w umowie nie w oparciu o przepis dyspozytywny stanowiący jednoznaczne zastąpienie nieuczciwego warunku, ale w oparciu o przepisy prawa krajowego, które przewidują uzupełnienie skutków czynności prawnej wyrażonych w jej treści również przez skutki wynikające z zasad słuszności (zasad współżycia społecznego) lub ustalonych zwyczajów?
• Czy ewentualna ocena skutków upadku całej umowy dla konsumenta powinna następować przy uwzględnieniu okoliczności istniejących w chwili jej zawarcia, czy też w chwili zaistnienia sporu pomiędzy stronami odnośnie do skuteczności danej klauzuli (powołania się przez konsumenta na jej abuzywność) i jakie ma znaczenie stanowisko wyrażane w toku takiego sporu przez konsumenta?
• Czy możliwe jest utrzymanie w mocy postanowień stanowiących w myśl norm dyrektywy 93/13/EWG nieuczciwe warunki umowne, jeśli przyjęcie takiego rozwiązania byłoby w chwili rozstrzygania sporu obiektywnie korzystne dla konsumenta?
• Czy uznanie za nieuczciwe postanowień umownych określających wysokość i sposób spełnienia świadczenia przez strony może prowadzić do sytuacji, w której ustalony na podstawie treści umowy z pominięciem skutków nieuczciwych warunków kształt stosunku prawnego odbiegać będzie od objętego zamiarem stron w zakresie obejmujących główne świadczenie stron, w szczególności – czy uznanie za nieuczciwe postanowienia umownego oznacza, że możliwe jest dalsze stosowanie innych, nieobjętych zarzutem abuzywności postanowień umownych, określających główne świadczenie konsumenta, których uzgodniony przez strony kształt (wprowadzenie ich do umowy) był nierozerwalnie związany z zakwestionowanym przez konsumenta postanowieniem?”.

W opinii rzecznik  TSUE Giovanni Pitruzelli przypomniał o bardzo ważnym aspekcie sporów kredytobiorców z bankami, o aspekcie nazbyt często zapominamy przez nasze rodzime sady. Otóż unijne dyrektywy opierają się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania. W opinii rzecznik TSUE wyjaśnił również, że dyrektywy unijne stoją na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy uzupełnił luki w umowie w drodze odwołania się do przepisów prawa krajowego. Ponadto wola konsumenta, który uważa, że stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego warunku i utrzymanie umowy w mocy. Zatem to konsument posiada uprawnienie do wskazania co leży w jego interesie na moment orzekania.

Na samo orzeczenie TSUE będziemy musieli poczekać jeszcze jakiś czas, ale już sama opinia rzecznika Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dostarcza całą masę pozytywów. Frankowicze mogą spokojniej spoglądać w przyszłość ze świadomość, iż ich szanse w sądowych starciach z bankami wciąż rosną.